न्यायालयाच्या निकालांमध्ये “रखेल” किंवा “एकनिष्ठ पत्नी” सारखे शब्द चालणार नाहीत: सुप्रीम कोर्ट
नवी दिल्ली, लोकशाही न्यूज नेटवर्क:
वेश्या, हूकर, उपपत्नी, मालकिन, कुत्री अशा 40 शब्दांच्या वापराला सर्वोच्च न्यायालयाने लाल झेंडा दाखवला आहे. आपल्या नवीन हँडबुकमध्ये, सर्वोच्च न्यायालयाने न्यायालयाच्या निकालांमध्ये अनवधानाने रूढीवादी शब्दांचा वापर करून लिंगभेदाला प्रोत्साहन देण्याच्या विरोधात न्यायाधीशांना संवेदनशील करण्यासाठी पावले उचलली आहेत.
सरन्यायाधीश (CJI) DY चंद्रचूड यांनी आज सकाळी ‘हँडबुक ऑन कॉम्बेटिंग जेंडर स्टिरियोटाइप्स’ लाँच केले. पूर्वीच्या न्यायालयीन निकालांमध्ये वापरल्या गेलेल्या रूढीवादी शब्दांवर आक्षेप घेत ते म्हणाले, “हे शब्द अयोग्य आहेत आणि न्यायालयाच्या निकालांमध्ये महिलांसाठी वापरले गेले आहेत. या हँडबुकचा उद्देश निर्णयांवर टीका करणे किंवा शंका घेणे नाही, लिंग स्टिरियोटाइप नकळतपणे कशा टिकून राहतात हे अधोरेखित करणे हा त्याचा उद्देश आहे.” ऑर्थोडॉक्सी न्यायिक निर्णय प्रक्रियेवर कसा प्रभाव टाकू शकते हे स्पष्ट करणाऱ्या हँडबुकमध्ये, असे म्हटले गेले आहे की, “न्यायाधीश, इतर कोणत्याही व्यक्तीप्रमाणे, नकळतपणे रूढीवादी समजुती धारण करू शकतात किंवा त्यावर विसंबून राहू शकतात. जर तुम्ही गृहितकांवर विसंबून राहिलात तर त्यामुळे खूप नुकसान होऊ शकते.”
Source Supreme Court Website
त्यात असे म्हटले आहे की, “न्यायाधीश कायदेशीरदृष्ट्या योग्य निष्कर्षापर्यंत पोहोचले तरीही, लिंग स्टिरियोटाइपला प्रोत्साहन देणारी युक्तिवाद किंवा भाषेचा वापर न्यायालयासमोरील व्यक्तींची विशेष वैशिष्ट्ये, स्वायत्तता आणि प्रतिष्ठा कमी करते.” त्यात असे म्हटले आहे की, “स्टिरियोटाइपला बळकट करण्याचा आणि कायम ठेवण्याचा परिणाम अन्यायाचे दुष्टचक्र निर्माण करतो.”
अनेक रूढीवादी शब्दांची आणि त्यांच्या पर्यायांची यादी करून, हँडबुक म्हणते की न्यायालयाच्या निर्णयांमधून “फॅगॉट”, “डिजनरेट वुमन” किंवा “वेश्या” सारखे शब्द काढून टाकले पाहिजेत. त्याऐवजी, न्यायाधीशांनी संबंधित व्यक्तीच्या लैंगिक प्रवृत्तीचे वर्णन केले पाहिजे – लेस्बियन किंवा उभयलिंगी, “स्त्री” शब्द वापरावा आणि “अधोगती स्त्री” आणि “वेश्या” सारखे शब्द टाळावेत.
त्याचप्रमाणे “विवेकी पत्नी” आणि “आज्ञाधारक पत्नी” हे शब्द टाळावेत, असे हँडबुकमध्ये नमूद केले आहे. हँडबुक लैंगिक छळ किंवा बलात्काराच्या प्रकरणांमध्ये “उध्वस्त” सारखे शब्द वापरू नका अशी चेतावणी देखील देते.
हँडबुकने स्त्रियांशी संबंधित अनेक रूढीवादी गोष्टींचाही पर्दाफाश केला आहे, जसे की स्त्रिया जास्त भावनिक आणि अनिर्णयशील, अविवाहित स्त्रिया निर्णय घेऊ शकत नाहीत आणि सर्व स्त्रिया मुलांना जन्म देऊ इच्छितात. हँडबुक म्हणते, “या शब्दकोषाचा उद्देश भारतीय न्यायव्यवस्थेला त्यांच्या निर्णयांमध्ये महिलांविरुद्ध रूढीवादी आणि रूढीवादी भाषा ओळखण्यात आणि कमी करण्यात मदत करणे आहे.” सुप्रीम कोर्टाच्या वेबसाइटवर हँडबुक अपलोड करण्यात आले आहे.
