नवी दिल्ली :शिकागो : चंद्राच्या वयाबद्दल अनेक तर्कवितर्क लावले जातात. वेगवेगळे दावेही केले जातात. परंतु 1972 मध्ये, अमेरिकेने चंद्रावर पाठवलेल्या अपोलो 17 मोहिमेच्या अंतराळवीरांनी पृथ्वीवर परत आणलेल्या मातीच्या विश्लेषणावरून चंद्राचे वय काढण्यात आले. त्यानुसार, संशोधकांनी निष्कर्ष काढला आहे की ते सुमारे 4.46 अब्ज वर्षे आहे. अमेरिकेतील शिकागो विद्यापीठ आणि इंग्लंडमधील ग्लासगो विद्यापीठातील संशोधकांनी यावर एक शोधनिबंध प्रसिद्ध केला.
चंद्राच्या मातीत काय सापडले?
अपोलो-17 अंतराळवीरांनी आणलेल्या मातीचे विश्लेषण केले असता त्यात प्रामुख्याने ‘झिक्रॉन’ हे खनिज आढळून आले. चंद्राच्या निर्मितीनंतर, पृष्ठभाग सुरुवातीला द्रव होता, पृष्ठभाग हळूहळू घन अवस्थेत परावर्तित झाल्यानंतर, चंद्रावरील पहिला स्थिर घटक ‘झिक्रोन’ असल्याचे आढळून आले. त्यावरून चंद्राचे वय काढण्यात आल्याचे संशोधकांनी सांगितले.
चंद्र कसा तयार झाला?
चंद्र हा वितळलेल्या खडकाचा आणि गुरुत्वाकर्षण शक्तीचा एक भाग आहे जो पृथ्वीसह मंगळाच्या आकाराच्या ग्रहाच्या प्रभावामुळे निर्माण झालेल्या उर्जेतून बाहेर पडतो. मात्र, या प्रभावाची नेमकी वेळ आणि चंद्राची निर्मिती हे अद्याप एक गूढ असल्याचे संशोधकांचे म्हणणे आहे.
चार अब्ज वर्षांहूनही आधी सौरमंडळ नवीन असताना आपली पृथ्वी मोठी होत होती. त्यावेळी मंगळ ग्रहाच्या आकाराची एक महाकाय खगोलीय वस्तू पृथ्वीवर धडकली. या शक्तिशाली धडकेतून पृथ्वीपासून एक तुकडा वेगळा होऊन आपला चंद्र बनला. मात्र या घटनेच्या वेळेबाबतचे
रहस्य अद्याप कायम आहे. पण नवीन अभ्यासातून आता चंद्राच्या वयावर नव्याने प्रकाश टाकण्यात आला आहे. यासाठी १९७२ साली अपोलो अंतराळवीरांनी चंद्रावरून आणलेल्या ‘क्रिस्टल’चा वापर केला आहे. हे क्रिस्टल सर्वात जुने ठोस आहे.
पुरावे आहेत. शक्तिशाली टक्कर झाल्यानंतर या क्रिस्टलची निर्मिती झाली होती. त्यामुळे चंद्राचे वय उलगडण्यात हे पुरावे महत्त्वपूर्ण ठरतात, असा दावा अमेरिकेच्या शिकागो विद्यापीठातील प्राध्यापक आणि या संशोधनाचे वरिष्ठ लेखक फिलीप हेक यांनी केला आहे. अंतराळवीरांनी आणलेल्या चंद्रावरील धुळीकणामध्ये अतिसूक्ष्म ‘क्रिस्टल’ आहेत. याच्या अभ्यासाद्वारे आपला चंद्र ज्ञात वयापेक्षा चार कोटी वर्षे जुना असल्याचे आढळल्याचे संशोधकांचे म्हणणे आहे. यासंबंधीचे सविस्तर संशोधन ‘जियोकेमिकल पर्सपेक्टिव्ह लेटर्स’ नामक नियतकालिकात प्रकाशित करण्यात आले.
